Η αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Η αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα βρίσκεται προ των πυλών. Ο Υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι στο επόμενο μηχανογραφικό δελτίο οι υποψήφιοι θα βρουν τα τμήματα που θα απομείνουν μετά τις συγχωνεύσεις και το κλείσιμο, όπου αυτό κριθεί απαραίτητο. Ο νέος χάρτης θα προκύψει από την ανάγκη μείωσης του κόστους, αφού το κράτος αποσύρεται από τις περισσότερες υποχρεώσεις του. Μοιραία θα συμβεί και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η αλήθεια είναι ότι η ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έγινε χωρίς σχέδιο και στόχο. Χρήματα από τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης υπήρχαν και τα σκορπούσαν οι υπουργοί παιδείας σύμφωνα με τις μικροκομματικές τους ανάγκες. Τώρα που τα οικονομικά του κράτους στενεύουν θα διακοπεί η λειτουργία των τμημάτων και τα χρήματα που μέχρι τώρα ξοδεύτηκαν θα έχουν δαπανηθεί χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

Επειδή η έλλειψη αποτελέσματος κοντεύει να γίνει χαρακτηριστικό του κράτους μας, καλό θα είναι να γίνει πολύ προσεκτικά η αναδιάταξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δυστυχώς ο χρόνος δεν φαίνεται να είναι με το μέρος μας. Η χρονική στενότητα απαιτεί συντονισμένες κινήσεις και ξεκάθαρα κριτήρια.

Υπάρχουν εθνικοί λόγοι για τη διατήρηση του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Το πρώτο, απλωμένο σε έξι νησιά, έχει αυξημένο κόστος λειτουργίας ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Απαραίτητη είναι η λειτουργία του, αν θέλουμε τα νησιά μας να μείνουν ζωντανά. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το Πανεπιστήμιο της Θράκης. Εδώ τα πράγματα είναι λίγο πιο εύκολα, αφού δεν υπάρχει η θάλασσα να χωρίζει τις σχολές. Αντίθετα τις ενώνει η Εγνατία κάνοντας τη λειτουργία του Πανεπιστήμιο πιο εύκολη, αλλά φυσικά απαραίτητη.

Οι υποδομές, το αντικείμενο σπουδών και οι επιδόσεις του κάθε ιδρύματος θα πρέπει να αποτελέσουν το κριτήριο για τις υπόλοιπες σχολές και τμήματα. Τμήματα χωρίς τις κατάλληλες υποδομές σε κτίρια, εργαστήρια και καθηγητές δεν έχει νόημα να συνεχίσουν να υπάρχουν, αφού η επάνδρωσή τους είναι ανέφικτη στη συγκεκριμένη οικονομική συγκυρία. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς ξεκίνησε η λειτουργία τους, χωρίς να είναι έτοιμα να επιτελέσουν την αποστολή τους. Με την κλασική ελληνική συνταγή βλέποντας και κάνοντας…

Κάποια τμήματα έχουν αντικείμενο σπουδών που θα μπορούσε να αποτελεί μεταπτυχιακό πρόγραμμα εξειδίκευσης. Τα τμήματα αυτά δημιουργήθηκαν, όχι μόνο στην Ελλάδα, στα τέλη της δεκαετίας του 90 στην προσπάθεια να συνδεθεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση με την αγορά εργασίας. Το πείραμα διεθνώς δεν πέτυχε, αφού η ζήτηση είναι μειωμένη. Αντίθετα εμφανίζουν αυξημένη ζήτηση οι σπουδές που οδηγούν σε νομοθετικά ρυθμισμένο επάγγελμα, γιατί οι υποψήφιοι γνωρίζουν ότι οι σπουδές που οδηγούν σε επάγγελμα είναι ασφαλέστερες, ειδικά σε καιρό οικονομικής κρίσης. Έτσι στρέφονται σε παραδοσιακά πτυχία όπως νομικής, μηχανικού, γιατρού, λογιστή. 

Σημασία, όμως, έχει και ο γενικότερος σχεδιασμός για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας, που θα μπορούσε να δώσει την κατεύθυνση σπουδών και την προοπτική στους νέους ανθρώπους. Δυστυχώς, όπως όλοι γνωρίζουμε, τέτοιος σχεδιασμός δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα, τμήμα τουρισμού σε πανεπιστήμιο, που θα μελετούσε το τουριστικό μας προϊόν, θα φρόντιζε να τονίσει τα πλεονεκτήματα της χώρας μας, να προτείνει την τουριστική ανάπτυξη σε συγκεκριμένη κατεύθυνση και, τελικά, θα προσέλκυε το είδος των τουριστών που θέλουμε. Μ’ αυτή την έννοια η εκπαίδευση συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Θα φαινόταν παράλογο αν εκτός από το κλείσιμο και τις συγχωνεύσεις συζητούσαμε και για δημιουργία νέων τμημάτων ή έστω τη μετεξέλιξη κάποιων;

Όλα αυτά θέλουν μελέτη σχέδιο και, κυρίως, όραμα.

Δε γίνεται να ολοκληρωθούν σωστά όλες οι απαιτούμενες διαδικασίες μέσα σε έξι μήνες, που έχουμε στη διάθεσή μας μέχρι να φτάσουμε στο νέο μηχανογραφικό δελτίο. Οι φετινοί υποψήφιοι διαβάζουν χωρίς να γνωρίζουν αν ο στόχος τους θα υπάρχει ή θα αναγκαστούν τελευταία στιγμή να ψάχνουν τι να δηλώσουν. Τα παιδιά που ζουν στην περιφέρεια και έχουν πολύ λίγες επιλογές στον τόπο τους, αν δεν έχουν χρήματα για σπουδές σε άλλη πόλη, θα έχουν μεγάλη αγωνία για τη συνέχιση της ύπαρξης ή όχι των σχολών που στοχεύουν. Ένα άλλο ερώτημα είναι τι θα γίνει με τους ήδη υπάρχοντες φοιτητές στα τμήματα που θα συγχωνευτούν ή θα κλείσουν γιατί η απαίτηση της τρόικα για μείωση του κόστους είναι επιτακτική και άμεση.